Ta wspaniała witamina D

Ratuje przed krzywicą, stymuluje system immunologiczny, pomaga w chorobach skóry, nowotworach, a osoby które mają jej dostateczną ilość nie muszą obawiać się ciężkiego przebiegu grypy czy COVID-19. Witamina D, jedna z najbardziej niedocenianych i przecenianych zarazem witamin.

Najlepiej znane działanie witaminy D to mineralizacja tkanki kostnej; ułatwia ona prawidłowe wchłanianie z przewodu pokarmowego koniecznych do tego składników - wapnia i fosforu. Wspomaga także absorpcję wapnia z cewek nerkowych oraz chroni przed złamaniami i rzeszotowieniem kości (osteoporoza) w wieku starszym. Jej zaniżony poziom oznacza ryzyko rozwoju niektórych zagrażających życiu chorób jak nowotwory (np. okrężnicy, piersi, jajników, prostaty), choroby autoimmunologiczne (np. cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto) czy cywilizacyjne (np. miażdżyca, otyłość, cukrzyca typu 2, choroby sercowo-naczyniowe). Deficyt witaminy D w organizmie to zwiększone ryzyko chorób neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera) i zaburzeń psychiatrycznych (np. schizofrenia, depresja). Wiąże się także z podniesioną śmiertelnością niejednokrotnie na choroby, które można leczyć. jest więc swoistą ochroną przed ciężkimi, kończącymi się śmiercią przebiegami znanych schorzeń. Ponieważ witamina D reguluje poziom przyswajania wapnia w organizmie, ważne jest by miała co regulować tj. by dostarczać jej odpowiednią ilość wapnia pokarmowego.

Powstawanie witaminy D wygląda dość skomplikowanie. Występuje pod postacią witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol). Witamina D3, jej konieczna dla organizmu postać, jest wytwarzana z 7-dehydrocholesterolu , syntetyzowanego w skórze pod wpływem promieni słońca czyli UVB. Powstaje tak od 80 do 100% dawki dziennej. Witamina D2 i D3 ulegają dalszym przemianom do związków czynnych. Są to:  kalcydiol [25(OH)D3] i kalcytriol [1,25(OH)2D3]. Kalcydiol jest doskonałym miernikiem poziomu witaminy D, bo jego synteza jest zależna od dostarczenia witaminy D z suplementami, lekami, odpowiednią dietą i nasłonecznieniem, stad bada się jego poziom.

Słoneczna synteza witaminy D3 warunkach polskich jest efektywna od maja do września, pomiędzy godziną 10.00 a 15.00 w warunkach kiedy chmury nie przysłaniają słońca. Od października do marca, mimo iż słońce grzeje często, synteza witaminy D3 efektywna nie jest. A i wiadomo, ze wiosna i latem w godzinach kiedy słońce operuje silnie i witamina D3 mogłaby być wytwarzana, jesteśmy w pracy bądź w szkole.

Jednak jeśli będziemy za długo na słońcu, uruchomią się mechanizmy rozpadu witaminy D3 na związki nieaktywne: lumisterol, suprasterol i tachysterol, co zapobiega jej toksycznemu gromadzeniu się w organizmie. A warto zaznaczyć, że przy jasnej karnacji skóry wystarczy 15 minut na słońcu z odsłoniętymi przedramionami i podudziami i bez kremu z filtrami, by wytworzyła się organizmie taka ilość witaminy D3, która odpowiada dawce ok. 2000–4000 IU/dobę.

Dieta jest istotna, ale może dostarczyć tylko 20% dziennego zapotrzebowania na witaminy D2 i D3. Ta pierwsza znajduje się w zabitych drożdżach i grzybach, ta druga w takich produktach zwierzęcych jak tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), oleje rybie (tran), jaja czy wątróbka. Mniejsze ilości znajdują się w mięsie czerwonym i drobiowym, a także podrobach i produktach mlecznych. Przy braku syntezy skórnej przez słonecznej dieta nie pokrywa dziennego zapotrzebowania na witaminę D i konieczna jest suplementacja

Źródła witaminy D

Istnieją przy tym spore grupy ryzyka gdzie z zasady niejako mogą występować niedobory witaminy D. W tych grupach wskazane jest przy standardowym badaniu krwi oznaczanie w niej poziomu kalcydiolu czyli wskaźnika poziomu witaminy D3 w organizmie.

Wszystkie dane według : Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018; 24 (1).

Dawkowanie witaminy D zostało dość ściśle określone w publikacjach dotyczących suplementacji i leczenia nią - co ciekawe, publikacje te są periodycznie aktualizowane i ostatnia aktualizacja pochodzi z 2018 roku

Kobiety w ciąży i karmiące piersią muszą stale przy badaniu krwi mieć oznaczony poziom 25(OH)D w surowicy. W czasie ciąży optymalne stężenie witaminy D wynosi >30–50 ng/ml. jeśli z jakiś powodów nie można dokonać oznaczenia kalcydiolu wówczas zaleca się stosowanie witaminy D w dawce 2000 IU/dobę przez cały okres ciąży i laktacji.

Noworodki wcześniaki: 

Urodzone<32. tygodnia ciąży: w pierwszych dniach życia musza otrzymywać 800 IU/dobę, po 4 tygodniach zaleca się pierwsze określenie poziomu kalcydiolu we krwi i potem dawkowanie według masy ciała bo przy dawce >1000 IU/dobę dla wcześniaków o wadze mniejszej niż 1kg istnieje ryzyko przedawkowania

Urodzone w 33.–36. tygodniach ciąży: Tu dawka wynosi  400 IU/dobę od pierwszych dni życia, zmiana dawki konieczna tylko w grupach ryzyka.

Noworodki i niemowlęta

Od  0 do 6 miesięcy: 400 IU/dobę od pierwszych dni życia

   od  6 do 12. miesiąca życia – 400–600 IU/dobę i tu po raz pierwszy pojawia się zależność od pożywienia, w którym zawartość wit. D już należy uwzględniać  

Dzieci  od 1 do 10. roku życia: dzieci, które przebywają na słońcu w okresie od maja do września z odkrytymi przedramionami i podudziami, bez kremu z filtrem przez choć 15 minut nie muszą podlegać suplementacji. Dla dzieci które na słońcu nie bywają zaleca się dawkę 600–1000 IU/dobę, co jest zależne od masy ciała i wit. D dostarczanej z pożywieniem. Dzieci z otyłoscią, zależnie od jej stopnia , musza być suplementowane dawką 1600–4000 IU/dobę, zależnie od stopnia otyłości

    U dzieci z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.

Młodzież  od 11. do 18. roku życia, podobnie jak w przypadku dzieci, jeśli w okresie wytwarzania witaminy D przebywa na słońcu, suplementacja jest niekonieczna. Jeśli nie - zaleca się suplementację całoroczną 800–2000 IU/dobę zależnie od masy ciała i dostarczanej witaminy D w pożywieniu. Dla nastolatków z otyłością, zależnie od jej stopnia, dawka ta rośnie do 1600–4000 IU/dobę,

Dorośli  pomiędzy 19 a 65 rokiem życia: podobnie jak u dzieci i młodzieży, decyduje czy ktoś przebywa na słońcu w okresie wytwarzania witaminy D. W innych przypadkach zalecana jest całoroczna suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę zależnie od masy ciała i dostarczania wit. D w pożywieniu, zaś dla osób otyłych jak u młodzieży 1600–4000 IU/dobę

Osoby z ciemną karnacją skóry i seniorzy od 65 do 75 roku życia. Dla tych osób synteza skórna jest niewydajna. Zaleca się 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i diety, przez cały rok. Utrzymane są też zalecenia dotyczące osób otyłych

Seniorzy >75. roku życia: tu ze względu na zmieniony metabolizm witaminy D zalecana jest dawka 2000–4000 IU/dobę, zależnie od masy ciała, zaś dla osób otyłych zależnie od stopnia otyłości4000–8000 IU/dobę

Górne dawki dopuszczalne witaminy D wynoszą dla:

- noworodków i niemowląt: 1000 IU/dzień

  - dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień

   - młodzieży w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień

  - dorosłych i seniorów: 4000 IU/dzień.